از رؤیای سلطه تا انزوا؛

دلایل شکست سیاست خارجی اردوغان از نگاه دیپلمات‌های ترکیه

اشتباه رجب طیب اردوغان این است که می‌خواهد طرح‌های خود را تا به انتها مخفیانه پیش ببرد و سرسختی خاصی در پنهان‌کاری در پیشبرد سیاست خارجی دارد؛ غافل از اینکه این امر، قدرت مانور و توانایی عقب‌نشینی از اشتباهات را کاهش می‌دهد.  

گروه بین‌الملل مشرق - همین چند سال پیش بود که سیاست خارجی ترکیه با شعار «تنش صفر با همسایگان»، نقل محافل منطقه و فراتر از منطقه شده بود. هدف‌گذاری ترکیه، ارتقاء روابط با همسایگان و تبدیل‌شدن تدریجی به قدرت برتر منطقه‌ای بود. در محافل آکادمیک، ترکیه به عنوان الگوی افزایش قدرت نرم از طریق دموکراتیک‌سازی و اصلاحات اقتصادی در داخل تحسین می‌شد. به علاوه ترکیه می‌خواست با یک دیپلماسی فعال، خود را به عنوان یک میانجی موثر در منازعات منطقه‌ای جا بیاندازد. اکنون تقریبا از آن سیاست خارجی چیزی باقی نمانده است.

ترکیه اکنون در وضعیت بغرنجی از نظر سیاست خارجی به سر می‌برد، و نه تنها روز به روز در منطقه تنهاتر می‌شود، که روابط آن با قدرت‌های فرامنطقه‌ای چون آمریکا، اتحادیه اروپا و به ویژه روسیه اصلا در شرایط خوبی نیست. با شکست‌های پی‌در‌پی طرح‌ها ترکیه برای سیاست خارجی، دیگر نه تنها ترکیه یک الگو محسوب نمی‌شود، که به عنوان یک تحریک‌کننده منازعات منطقه‌ای، بیش از پیش به یک بازیگر منفور تبدیل می‌شود. برای ریشه‌یابی دلایل این وضع کنونی، تفاسیر مختلفی از سوی کارشناسان و آگاهان، چه در داخل ترکیه و چه بیرون از آن عنوان شده است. پایگاه خبری-تحلیلی «المانیتور»، برای یافتن پاسخ به سراغ چند تن از دیپلمات‌های سابق ترکیه رفته است که خود در دوران حاکمیت حزب «عدالت و توسعه» مشغول به کار بوده‌اند.

در واقع، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی در ترکیه- به جز چهره‌های طرفدار حزب حاکم- توافق دارند که سیاست خارجی آنکارا تحت حاکمیت حزب عدالت و توسعه» (آک پارتی)، امروزه دچار سردرگمی و آشفتگی شده است. آن‌ها دلیل اصلی این مساله را کنار گذاشتن سیاست خارجی سنتی این کشور، به نفع نوع خاصی از نگاه ایدئولوژیک رجب طیب اردوغان و حلقه مشاوران او می‌دانند.

اوزولکر دیپلمات کارکشته ترک، بر این اعتقاد است که آک پارتی یک رویکرد انتقام‌جویانه به سیاست خارجی دارد و هر کس را که با آن همراهی نکند، به حاشیه می‌راند و حتی خیلی زود با او دشمن می‌شود:

  اردوغان قصد دارد از خود یک رهبر بدون اشتباه جلوه دهد که به دلیل اتصال به نیروهای فرامادی، نبوغ و تفکری ورای سیاستمداران عادی دارد و در نتیجه دچار اشتباه نمی‌شود. از این رو، ما در میان سیاستمداران ترکیه، نوعی لجبازی در ادامه سیاست‌هایی هستیم که اشتباه بودنشان کاملا به اثبات رسیده است.